Đột quỵ, hay còn gọi là tai biến mạch máu não, là một trong những bệnh lý nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe con người và có thể gây ra những hậu quả lâu dài, thậm chí là tử vong. Đột quỵ xảy ra khi một phần não không nhận đủ máu, khiến các tế bào não bị tổn thương. Việc hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng tránh đột quỵ là rất quan trọng trong việc nâng cao nhận thức cộng đồng và giảm thiểu những tổn thất về sức khỏe.
I. Nguyên Nhân Gây Đột Quỵ
Đột quỵ xảy ra khi mạch máu cung cấp máu cho não bị tắc
nghẽn hoặc vỡ, gây tổn thương cho các tế bào não. Nguyên nhân của đột quỵ có
thể được chia thành hai loại chính: đột quỵ thiếu máu (do tắc nghẽn mạch máu)
và đột quỵ xuất huyết (do vỡ mạch máu).
1. Đột Quỵ Thiếu Máu (Đột Quỵ
Ischemic)
Đây là loại đột quỵ phổ biến nhất, chiếm khoảng 80% tổng số
ca đột quỵ. Đột quỵ thiếu máu xảy ra khi một mạch máu trong não bị tắc nghẽn,
làm cản trở dòng máu đến một vùng não nhất định, gây thiếu oxy và dưỡng chất.
Nguyên nhân chính của đột quỵ thiếu máu bao gồm:
Xơ vữa động mạch: Là quá trình chất béo và cholesterol tích tụ trên thành
mạch máu, tạo thành mảng xơ vữa, làm thu hẹp và tắc nghẽn động mạch. Khi mảng
xơ vữa bị vỡ, cục máu đông có thể hình thành và di chuyển đến não, gây tắc
nghẽn mạch máu.
Cục máu đông: Cục máu đông có thể hình thành ở các vùng khác của cơ thể
(chẳng hạn như tim) và di chuyển lên não qua dòng máu, gây tắc nghẽn mạch máu.
Rối loạn nhịp tim (nhất là rung nhĩ): Rung nhĩ làm tăng nguy cơ hình
thành cục máu đông trong tim, và cục máu đông có thể di chuyển đến não, gây đột
quỵ.
2. Đột Quỵ Xuất Huyết (Đột Quỵ
Hemorrhagic)
Đột quỵ xuất huyết xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ,
gây chảy máu vào mô não. Loại đột quỵ này thường có tỷ lệ tử vong cao và gây
tổn thương nghiêm trọng. Các nguyên nhân chính bao gồm:
Tăng huyết áp: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất của đột quỵ xuất huyết.
Tăng huyết áp kéo dài gây áp lực lớn lên thành mạch máu, khiến các mạch máu
trong não dễ bị vỡ.
Phình động mạch: Phình động mạch là tình trạng mạch máu bị giãn ra, tạo thành
một túi phình. Khi phình động mạch này vỡ, máu chảy vào não gây tổn thương.
Chấn thương đầu: Một cú va đập mạnh vào đầu có thể làm vỡ mạch máu trong
não, gây xuất huyết.
Rối loạn đông máu: Một số bệnh lý về máu hoặc việc sử dụng thuốc chống đông
máu có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết trong não.
3. Đột Quỵ Tạm Thời (TIA - Transient
Ischemic Attack)
Đột quỵ tạm thời, hay còn gọi là "đột quỵ nhỏ",
xảy ra khi sự tắc nghẽn trong mạch máu não chỉ diễn ra trong một khoảng thời
gian ngắn, thường không quá 24 giờ. Tuy nhiên, đây là dấu hiệu cảnh báo về nguy
cơ đột quỵ thực sự trong tương lai. Mặc dù đột quỵ tạm thời không để lại tổn
thương vĩnh viễn, nhưng cần phải cảnh giác và có các biện pháp phòng ngừa kịp
thời.
II. Triệu Chứng Của Đột Quỵ
Triệu chứng của đột quỵ có thể xuất hiện đột ngột và tiến
triển nhanh chóng. Dưới đây là một số dấu hiệu và triệu chứng phổ biến của đột
quỵ:
1. Liệt hoặc Yếu Cơ Bắp: Một bên cơ
thể có thể bị liệt hoặc yếu, đặc biệt là ở tay, chân hoặc mặt. Đôi khi người
bệnh chỉ cảm thấy yếu ở một phần cơ thể.
2. Khó Nói hoặc Lú Lẫn: Người bị đột
quỵ có thể gặp khó khăn trong việc nói chuyện, phát âm hoặc hiểu những gì người
khác đang nói. Lời nói có thể bị ngọng, khó nghe.
3. Mất Thị Lực: Đột quỵ có thể gây
mất thị lực đột ngột, thường là ở một hoặc cả hai mắt. Người bệnh có thể gặp
tình trạng nhìn mờ hoặc không thấy gì.
4. Khó Cử Động hoặc Mất Cảm Giác:
Người bị đột quỵ có thể cảm thấy tê hoặc mất cảm giác ở một bên cơ thể, đặc
biệt là ở mặt, tay hoặc chân.
5. Chóng Mặt hoặc Mất Thăng Bằng:
Đột quỵ có thể khiến người bệnh cảm thấy chóng mặt, mất thăng bằng hoặc không
thể đi lại được.
6. Đau Đầu Mạnh: Một số người bị đột
quỵ xuất huyết có thể gặp phải cơn đau đầu rất mạnh và đột ngột, thường đi kèm
với nôn mửa, buồn nôn.
Nếu bạn hoặc ai đó xuất hiện các triệu chứng trên, cần tìm
kiếm sự trợ giúp y tế ngay lập tức. Đột quỵ là một tình trạng cấp cứu y tế và
việc can thiệp kịp thời có thể giảm thiểu tổn thương não.
III. Cách Phòng Tránh Đột Quỵ
Việc phòng tránh đột quỵ là một trong những biện pháp quan
trọng giúp giảm thiểu nguy cơ mắc phải căn bệnh này. Dưới đây là một số cách
phòng tránh đột quỵ hiệu quả:
1. Kiểm Soát Huyết Áp
Huyết áp cao là yếu tố nguy cơ chính dẫn đến đột quỵ, đặc
biệt là đột quỵ xuất huyết. Việc kiểm soát huyết áp giúp giảm nguy cơ đột quỵ
và các biến chứng khác. Nếu bạn bị cao huyết áp, hãy tuân thủ theo chỉ dẫn của
bác sĩ, thay đổi chế độ ăn uống và sinh hoạt để duy trì huyết áp ở mức an toàn.
2. Chế Độ Ăn Lành Mạnh
Một chế độ ăn uống lành mạnh có thể giúp giảm thiểu nguy cơ
đột quỵ. Bạn nên ăn nhiều rau xanh, trái cây, các loại hạt, cá và các thực phẩm
giàu omega-3, hạn chế các thực phẩm giàu chất béo bão hòa, muối và đường. Giảm
tiêu thụ các thực phẩm chế biến sẵn, thực phẩm nhanh và đồ ăn mặn.
3. Tập Luyện Thể Dục Đều Đặn
Việc tập luyện thể dục thường xuyên không chỉ giúp cải thiện
sức khỏe tim mạch mà còn giảm nguy cơ mắc đột quỵ. Các hoạt động thể chất như
đi bộ, bơi lội, đạp xe, hoặc yoga đều có tác dụng tốt cho sức khỏe tổng thể.
Bạn nên dành ít nhất 150 phút mỗi tuần để tập thể dục.
4. Duy Trì Cân Nặng Lành Mạnh
Béo phì là một yếu tố nguy cơ lớn đối với đột quỵ. Việc duy
trì một cân nặng khỏe mạnh sẽ giúp giảm bớt áp lực lên tim và mạch máu, từ đó
làm giảm nguy cơ mắc đột quỵ. Để kiểm soát cân nặng, bạn nên kết hợp giữa chế
độ ăn uống hợp lý và tập luyện thể thao.
5. Ngừng Hút Thuốc và Hạn Chế Rượu
Hút thuốc và uống rượu quá mức là hai yếu tố làm tăng nguy
cơ đột quỵ. Hút thuốc gây hẹp mạch máu và làm
tăng nguy cơ hình thành cục máu đông. Trong khi đó, việc uống rượu quá nhiều
làm tăng huyết áp và gây hại cho hệ tim mạch. Do đó, nếu bạn đang hút thuốc,
hãy ngừng ngay, và nếu uống rượu, hãy tiêu thụ một cách điều độ.
6. Quản Lý Stress
Stress kéo dài có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch và
tăng nguy cơ đột quỵ. Hãy tìm cách quản lý stress hiệu quả bằng các phương pháp
như thiền, yoga, nghe nhạc, hoặc tham gia các hoạt động thư giãn khác.
7. Kiểm Tra Sức Khỏe Định Kỳ
Việc kiểm tra sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các yếu tố
nguy cơ như huyết áp cao, cholesterol cao, tiểu đường và bệnh tim mạch. Các xét
nghiệm y tế định kỳ sẽ giúp bạn nắm rõ tình trạng sức khỏe và có biện pháp
phòng ngừa kịp thời.
Kết Luận
Đột quỵ là một căn bệnh nguy hiểm và có thể gây hậu quả
nghiêm trọng đối với sức khỏe và cuộc sống của người bệnh. Tuy nhiên, nếu bạn
hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và áp dụng những biện pháp phòng tránh hiệu
quả, bạn có thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh. Hãy duy trì một lối sống lành
mạnh, kiểm tra sức khỏe định kỳ và thăm khám bác sĩ khi cần thiết để bảo vệ sức
khỏe của bản thân và người thân.
